ترتیب ضروب اشکالترتیب ضروب اشکال، از اصطلاحات منطقی بوده و به تعيين رتبه و تقدم و تأخر ضروب منتج هر يک از اَشکال اربعه، اطلاق می‌گردد. ۱ - توضیح اصطلاحضروب منتج اَشکال اربعه قیاس اقترانی از حيث رتبه و شرافت در يک مرتبه نيستند، و ملاک ترتيب و شماره رديف هر يک از ضروب، جايگاه ضرب مذکور از حيث رتبه و شرافت آن است. ۲ - تعیین رتبه ضروببراي تعيين رتبه و رديف ضروب، در سه شکل اول از اَشکال اربعه، به نتايج آنها نظر مي‌شود و بر اساس شرافت و رتبه نتيجه قیاس از ميان محصورات اربعه، رتبه هر ضرب معلوم مي‌شود. محصورات اربعه از حيث شرافت و منزلت، به ترتيب عبارتند از: موجبه کلیه، سالبه کلیه، موجبه جزئیه و سالبه جزئیه. بنابراين، مثلاً ضربي که منتج موجبه کليه است از ضروبي که منتج ساير محصورات اربعه هستند اشرف بوده و از حيث ترتيب ضروب، مقدّم مي‌شود. ۳ - یادآوریاگر نتيجه دو يا چند ضرب از حيث شرافت و خسّت يکسان بود، ضربي مقدّم است که با شکل اول در يک يا هر دو مقدمه مشترک باشد. و اگر در اين ويژگي هم يکسان بودند، چند صورت پيدا مي‌کند: ۱. هر دو ضرب با شکل اول در هر دو مقدمه صغرا و کبرا اشتراک دارند؛ ملاک تقدم و تأخر در اين صورت، وضعيت صغرا و کبراي خودِ اين ضروب از حيث شرافت و خسّت است. ۲. هر دو ضرب با شکل اول در مقدمه‌اي مشابه (هر دو در صغرا يا در کبرا) اشتراک دارند؛ ملاک تقدم و تأخر در اين صورت مثل مورد اول است. ۳. يک ضرب، در صغرا با شکل اول اشتراک داشته و ضرب ديگر در کبرا؛ ضربي که در صغرا با شکل اول اشتراک دارد مقدم است. ۴ - تعیین رتبه در شکل چهارماما براي تعيين رتبه و رديف ضروب، در شکل چهارم، به نتايج آنها نظر نمي‌شود زيرا به دليل بُعد و دوري اين شکل از هيأت طبيعي و مقتضاي طبع، به نتايج آن اعتنا نمي‌شود. بنابراين، ملاک تقدم و تأخر در ضروب شکل چهارم، وضعيت صغرا و کبراي خودِ اين ضروب از حيث شرافت و خسّت است. [۱]
بهابادی، ملاعبدالله، الحاشيه،ص۹۱.
۵ - پانویس
۶ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «ترتیب ضروب اشکال»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۲۶. رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی
|